Người dân phản ánh sai phạm, chính quyền tích cực vào cuộc
Khi nói về quyền dân chủ - quyền làm chủ của Nhân dân, trong số nhiều quyền công dân được Hiến pháp năm 2013 ghi nhận và bảo vệ, có quyền kiến nghị, phản ánh và quyền khiếu nại, tố cáo được quy định tại các Điều 28 và 30. Cũng tại đây, Hiến pháp quy định về trách nhiệm của cơ quan Nhà nước trong việc bảo đảm thực hiện các quyền này của công dân. Quy định Hiến định này được xem là một bộ phận cấu thành để thực hiện mục tiêu “Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh” như Đại hội XIII của Đảng đề ra.
Phát huy quyền dân chủ, thời gian qua, người dân thôn Ngăm Lương, xã Lãng Ngâm, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh đã mạnh dạn phản ánh, kiến nghị, tố cáo nhiều vấn đề trong lĩnh vực đất đai tại địa phương. Đó là những vấn đề đã xảy ra từ lâu, nay được công dân chính thức kiến nghị, phản ánh tới cơ quan có thẩm quyền theo phương thức quy định.
Trên cơ sở đó, thực hiện trách nhiệm và thẩm quyền theo luật định, trong vòng 06 tháng đầu năm 2022, UBND xã Lãng Ngâm đã vào cuộc xác minh, ban hành 03 kết luận về các nội dung kiến nghị, phản ánh, tố cáo. Cụ thể:
Về khu đất Hàm Rồng, theo Kết luận số 03/KL-UBND ngày 03/6/2022 của UBND, việc sử dụng (cho thuê thầu) diện tích đất này căn cứ vào Quyết định của UBND huyện Gia Bình, đảm bảo các quy trình, thủ tục theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, Kết luận cũng chỉ rõ sai phạm, đó là: Có việc cán bộ thôn Ngăm Lương tự ý ký gia hạn hợp đồng với ông Nguyễn Văn Bích; khẳng định, “ngay sau khi phát hiện sự việc, UBND xã đã chỉ đạo cán bộ thôn và ông Nguyễn Văn Bích thanh lý hợp đồng và đã trả lại số tiền 420.000.000 đ (Bốn trăm hai mươi triệu đồng chẵn) cho ông Bích. Hiện nay, ông Bích đang thực hiện hợp đồng được chuyển nhượng từ ông Phạm Ích Tình và vẫn còn hiệu lực đến hết ngày 31/10/2022.”
Về đất ruộng khu Nội Cao, Nội Thấp, theo Kết luận số 02/KL-UBND ngày 04/4/2022 thì, việc không trả giấy chứng nhận QSDĐ cho các hộ trong thôn là do, năm 2016-2018, UBND xã Lãng Ngâm không lập hồ sơ cấp đổi, cấp lại GCNQSDĐ trình cơ quan có thẩm quyền, vì vậy, hai xứ đồng này chưa được cấp đổi, cấp lại GCNQSDĐ; diện tích đất của hai xứ đồng này vẫn nằm trong GCNQSDĐ đã được UBND huyện Gia Lương cũ cấp năm 1999.
Trả lời nội dung lý do gì giao đất (cho thuê đất) cho cá nhân khác sử dụng khi chưa có sự đồng ý của hộ có đất tại xứ đồng Nội Cao, Nội Thấp, Kết luận 02/KL-UBND chỉ rõ vi phạm, thiếu sót: Quá trình cho các hộ cá nhân thuê sử dụng đất ở khu Nội Cao, Nội Thấp lãnh đạo thôn và Hội đồng quản trị Hợp tác xã thôn Ngăm Lương chỉ thông tin trên hệ thống loa truyền thanh của thôn, chưa xin ý kiến trực tiếp hoặc thông qua văn bản tới các hộ xã viên có ruộng là chưa đúng trình tự, cần nghiêm túc kiểm điểm, rút kinh nghiệm.
Về nội dung đề nghị trả lại toàn bộ đất đã bị cho thuê ở Nội Cao, Nội Thấp, UBND xã cam kết, sẽ tiến hành chỉ đạo Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp thôn Ngăm Lương thanh lý hợp đồng hết thời hạn, khôi phục lại hiện trạng ban đầu và trả lại ruộng cho nhân dân.
Trong số các kết luận giải quyết đơn thư của công dân của UBND xã Lãng Ngâm, đáng chú ý nhất là Kết luận số 01/KL-UBND ngày 16/01/2022 về giải quyết nội dung tố cáo hành vi bán đất trái thẩm quyền khu vực Hồ Ngăm Giáo đối với một số cán bộ thôn Ngăm Lương. Vấn đề này đã được nêu tại bài viết “Gia Bình (Bắc Ninh): Công dân tố lãnh đạo thôn bán đất trái thẩm quyền” (https://sohuutritue.net.vn/gia-binh-bac-ninh-cong-dan-to-lanh-dao-thon-ban-dat-trai-tham-quyen-d120309.html).
Theo Kết luận 01, Hồ Ngăm Giáo là đất chứa nước phục vụ tưới tiêu và sản xuất nông nghiệp của thôn, việc bán đất là vi phạm Luật Đất đai, cụ thể: giao bán 879 m2 đất hồ này (bán 05 ô cho 05 hộ), với số tiền 360 triệu đồng giai đoạn 2008-2009 đã vi phạm Điều 37 Luật Đất đai 2003; giao bán đất với số tiền 750 triệu đồng năm 2015 (bán 543,5 m2 cho 04 hộ) đã vi phạm Điều 59 Luật Đất đai 2013.
Về biện pháp xử lý sai phạm, Kết luận 01 nêu rõ: Về đất đai, đối với giao đất giai đoạn năm 2008-2009: Yêu cầu các hộ mua đất giữ nguyên hiện trạng, không tự ý xây dựng khi chưa có sự đồng ý cho phép. Những hộ có đủ điều kiện cấp GCNQSDĐ, giao cán bộ địa chính hướng dẫn làm hồ sơ cấp giấy chứng nhận theo quy định của pháp luật. Đối với giao đất năm 2015: Yêu cầu cấp uỷ, cơ sở thôn Ngăm Lương huỷ bỏ, thu hồi các giấy tờ giao bán đất (nếu có).
Về kinh tế, số tiền 200 triệu đồng nhập quỹ thôn không có giấy tờ giao nhận, đến năm 2016 lập văn bản xác nhận nợ. Yêu cầu cấp uỷ, Trưởng thôn thời điểm đó thu lại, báo cáo về UBND xã để xử lý. Số tiền thu của các hộ năm 2015, yêu cầu cấp uỷ, Trưởng thôn thời điểm đó hoàn trả cho các hộ.
Về hành chính, việc giao bán đất năm 2008-2009 đã vi phạm Luật Đất đai năm 2003; Giao bán đất năm 2015 vi phạm Luật Đất đai năm 2013. Do vậy, đề nghị UBKT huyện uỷ, UBKT Đảng uỷ, kiểm điểm trách nhiệm, xử lý kỷ luật đối với tập thể, cá nhân sai phạm trong việc giao đất khu vực Hồ Ngăm Giáo làm mất ổn định tình hình địa phương.
Vấn đề cá thể hoá trách nhiệm khi xử lý sai phạm
UBND xã Lãng Ngâm đề nghị: UBKT huyện uỷ, UBKT Đảng uỷ, kiểm điểm trách nhiệm, xử lý kỷ luật đối với tập thể, cá nhân sai phạm khi bán đất Hồ Ngăm Giáo, đặt ra vấn đề đáng quan tâm là làm sao để cá thể hoá trách nhiệm khi xử lý sai phạm.
Từ những thiếu sót, sai phạm về đất đai ở thôn Ngăm Lương được các kết luận nêu rõ, trước tiên, có thể thấy rõ khoảng trống kiểm soát dẫn tới hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ.
Ở cấp thôn, đó là việc cấp uỷ chưa thực hiện chưa đúng, chưa hết trách nhiệm chính trị của mình, cán bộ thôn lạm quyền. Kết luận 01/KL-UBND (về việc bán đất Hồ Ngăm Giáo) nêu rõ: “Cấp uỷ, Trưởng thôn có tổ chức họp dân ở các xóm, tuy nhiên, không có biên bản cuộc họp mà chỉ có sổ sách ghi chép cá nhân thể hiện”. Hay, việc cán bộ thôn tự ý gia hạn hợp đồng thuê thầu khu vực Hàm Rồng thu về 420 triệu đồng mà “giấu” UBND xã. Chưa biết việc này Chi uỷ thôn đã được biết hay báo cáo như thế nào. Nhưng, dù ở phương diện nào thì điều này cũng thể hiện sự thiếu minh bạch, thiếu trách nhiệm của cả Chi uỷ và ban lãnh đạo thôn.
Ở cấp độ xã, vấn đề đặt ra là, với nhiều sai phạm ở mức độ nghiêm trọng diễn ra trong thời gian dài như vậy, liệu UBND xã thời điểm đó đã thực hiện công vụ của mình như thế nào để phát hiện, ngăn chặn, xử lý vi phạm bán đất trái luật. Đây là nội dung mà kết luận 01 của UBND xã Lãng Ngâm chưa làm rõ.
Được biết, UBND xã Lãng Ngâm đã thành lập đoàn rà soát đề nghị cấp GCNQSDĐ theo hướng dẫn liên ngành số: 04/LN: STNMT-STC-SXD-STP-CT ngày 24/10/2013. Tuy vậy, các hộ mua đất Hồ Ngăm Giáo giai đoạn 2008-2009 chưa được cấp GCNQSDĐ liên quan do có sự thay đổi chính sách pháp luật. Do vậy, có thể khẳng định rằng, UBND xã thời kỳ này đã biết việc bán đất trái luật tại Hồ Ngăm Giáo thời điểm năm 2008-2009.
Tương tự như vậy, việc tiếp tục bán phần đất còn lại tại Hồ Ngăm Giáo năm 2015, trong số 04 hộ mua đất, có hộ ông Đào Ngọc Lợi đã xây nhà 04 tầng năm 2015 trên phần đất mua thêm (đất Hồ Ngăm Giáo), việc xây dựng này là trái phép và nằm trong phạm vi thẩm quyền, trách nhiệm phải biết, phải xử lý của UBND xã. Nhưng, cũng chưa có dấu hiệu nào cho thấy UBND xã đã xử lý các sai phạm.
Được biết, thời điểm năm 2008-2009 và 2015, Chủ tịch UBND xã Lãng Ngâm khi đó là ông Đỗ Trọng Trường. Ông Trường cũng đồng thời là công dân thôn Ngăm Lương. Hiện nay ông Đỗ Trọng Trường là Bí thư Đảng uỷ xã Lãng Ngâm, huyện Gia Bình.
Quá trình sự việc thể hiện rõ, UBND xã Lãng Ngâm và cơ quan nhà nước có thẩm quyền ở tỉnh Bắc Ninh đã tích cực vào cuộc để làm rõ đơn thư của công dân. Đặc biệt, mới đây nhất, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an huyện Gia Bình đã ra Quyết định khởi tố vụ án hình sự số: 67 ngày 12 tháng 10 năm 2022 đối với vụ án: Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ xảy ra tại Ngăm Lương – Lãng Ngâm – Gia Bình – Bắc Ninh vào các năm 2008, 2009 và 2015. Cùng ngày, cơ quan chức năng đã khám xét nơi ở và bắt tạm giam đối với một số cán bộ thôn Ngăm Lương.
Theo Điều 356 Bộ luật hình sự hiện hành, Tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ là hành vi vì vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác mà lợi dụng chức vụ, quyền hạn làm trái công vụ gây thiệt hại cho lợi ích Nhà nước, của xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân. Tội này có chủ thể đặc biệt. Ngoài việc có năng lực trách nhiệm hình sự và đủ tuổi theo quy định của pháp luật thì người phạm tội phải là người có chức vụ, quyền hạn.
Về hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ, theo khoản 6, 7 và khoản 8 Điều 3 Nghị quyết 03/2020/NQ-HĐTP của Hội đồng thẩm phán toà án nhân dân tối cao thì một số tình tiết là dấu hiệu định tội, đó là:
“Lợi dụng chức vụ, quyền hạn” là dựa vào chức vụ, quyền hạn được giao để làm trái, không làm hoặc làm không đúng quy định của pháp luật.
“Vụ lợi” là trường hợp người phạm tội đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn hoặc lạm quyền nhằm đạt được lợi ích vật chất hoặc lợi ích phi vật chất không chính đáng cho mình hoặc cho cơ quan, tổ chức, cá nhân khác.
“Động cơ cá nhân khác” là trường hợp người phạm tội đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn hoặc lạm quyền nhằm khẳng định, củng cố, nâng cao địa vị, uy tín, quyền lực của mình một cách không chính đáng.
Như vậy, hành vi “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn” thể hiện ở cả dạng hành động (làm trái, không làm đúng) và không hành động (không làm).
Việc khởi tố vụ án Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ xảy ra tại Ngăm Lương – Lãng Ngâm – Gia Bình – Bắc Ninh vào các năm 2008, 2009 và 2015 là động thái pháp lý quan trọng để cơ quan chức năng mở rộng điều tra, cá thể hoá trách nhiệm để xảy ra sai phạm, xử lý đúng người, đúng tội theo quy định pháp luật.
Thay lời kết
Thực tiễn đã chứng minh, phát huy dân chủ, trong đó các quyền công dân là cơ bản, là yếu tố nền tảng để tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh.
Trường hợp sai phạm trong lĩnh vực đất đai xảy ra ở thôn Ngăm Lương như phân tích trên cho thấy, phát huy Dân chủ cần phải đặt cạnh và gắn chặt với trách nhiệm giải quyết tích cực, triệt để vi phạm được phát hiện từ phát huy dân chủ. Nói cách khác, chúng là hai mặt của một vấn đề, có mối quan hệ biện chứng với nhau. Có như vậy, dân chủ mới đi vào thực chất, để tiếp tục củng cố niềm tin, uy tín của Đảng và Nhà nước trong Nhân dân.
Theo SHTT
Võ Thị Liên
Trần Nhật Linh
Thắng BBT
Đinh Ngọc Thạch